Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku (tzw. wybory czerwcowe lub wybory do sejmu kontraktowego) odbyły się w dniach 4 i 18 czerwca. Były to pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce po drugiej wojnie światowej. Zostały przeprowadzone na zasadach uzgodnionych w trakcie rozmów Okrągłego Stołu. Przyjęto parytet podziału mandatów w przyszłej izbie niższej parlamentu w stosunku 65 proc. (299 miejsc) dla koalicji partyjno-rządowej i 35 proc. (161 miejsc) dla kandydatów bezpartyjnych. Miało to stworzyć iluzje współudziału opozycji w rządzeniu krajem, a jednocześnie zapewnić PZPR ciągłość rządzenia. Walka o 161 miejsc w Sejmie oraz o wszystkie mandaty senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Jednocześnie konkurowali o nie także kandydaci jawnie wspierani lub nieformalnie popierani przez obóz władzy, reprezentanci różnych organizacji społecznych i zawodowych oraz osoby niezależne.

Wyniki wyborów były zaskoczeniem dla obu stron. Okazały się zdecydowanym zwycięstwem opozycji solidarnościowej zorganizowanej wokół Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Kandydaci wspierani przez KO zdobyli wszystkie mandaty przeznaczone dla bezpartyjnych, a także objęli 99 proc. miejsc w Senacie.

Ogromna porażka koalicji rządzącej doprowadziła do powstania całkowicie nowej sytuacji politycznej. Poza parlamentem znalazła się większość czołowych działaczy obozu władzy. W wyniku wyborów powołano pierwszy niekomunistyczny rząd, na czele którego stanął wywodzący się z „Solidarności” Tadeusz Mazowiecki.

Wybory parlamentarne w 1989 r. upamiętnia Dzień Wolności i Praw Obywatelskich, obchodzony 4 czerwca. Święto zostało ustanowione uchwałą Sejmu w 2013 r. Podkreślono w niej, że w czasie tych wyborów „siłę zastąpiła kartka wyborcza”, a wynik głosowania zapoczątkował proces uwalniania się Europy od komunizmu.

Przygotował: Robert Wrzesiński

Wioletta Olejnik

Dyrektor Szkoły Podstawowej im. H. Sienkiewicza w Jaczowie