TERAPIA  BIOFEEDBACK I TERAPIA  METODĄ WARNKEGO                 

W SZKOLE PODSTAWOWEJ im. HENRYKA SIENKIEWICZA w JACZOWIE

WSTĘP:

1. Biofeedback czyli biologiczne sprzężenie zwrotne polega na dostarczeniu klientowi informacji zwrotnej o jego stanie fizjologicznym. Trening Biofeedback opiera się na interaktywnej współpracy z komputerem. Zmiany fizjologiczne organizmu monitorowane są przez specjalistyczne systemy pobierające dane z czujników w czasie rzeczywistym.
   
   Zastosowanie Biofeedbacku
   
   Biofeedback wykorzystywany jest w terapii dzieci i dorosłych borykających się z:

• trudnościami w nauce,
• ADHD, ADD,
• dysleksją,
• depresją,
•  zaburzeniami lękowymi,
• nadmiernym stresem,
• zaburzeniami snu,
• zaburzeniami koncentracji i uwagi,
• trening Biofeedback wykorzystywany jest również w badaniach naukowych oraz terapii osób zdrowych w celu poprawy funkcjonowania umysłu (m.in. sportowców, menedżerów) 

Cele terapii biofeedback?

Podstawowym celem terapii EEG Biofeedback jest pozytywna, korzystna dla zdrowia regulacja czynności bioelektrycznej mózgu. Celem jest więc taka zmiana wzorca fal mózgowych, podczas prowadzonych treningów, która jest pożądana dla pacjenta. Wzorzec ten jest mieszaniną procentową udziału różnych fal mózgowych i wpływa na jakość naszych zachowań. Jest to terapia, w której pacjent uczy się podnosić sprawność swojego mózgu.

Efekty terapii Biofeedback

Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna dla dzieci i dorosłych umożliwiająca poprawę:

• działania pamięci i koncentracji,
• funkcjonowania w stresie,
• regulacji emocji

Odmiany Biofeedbacku:

• EEG Biofeedback (Neurofeedback) – dotyczy zmian aktywności bioelektrycznej określonych obszarów mózgu. Dzięki biologicznego sprzężeniu zwrotnemu klient może świadomie zmieniać wzorzec fal wytwarzanych w mózgu, co pozwala wpływać na jego funkcjonowanie – najczęściej pracujemy w tym obszarze z uczniami.
• HEG Biofeedback – bezpieczny sposób monitorowania stopnia natlenienia krwi w płatach czołowych. Metoda polecana w szczególności u klientów z ADHD, autyzmem gdzie montaż elektrod jest utrudniony.
• RSA Biofeedback – trening łączący procesy samoregulacji w zakresie oddechu i rytmu serca.
• EMG – klient uczy się świadomie obserwować, monitorować i kontrolować sygnały wskazujące na pojawienie się stresu.
• SC – monitorowanie pomiarów aktywności elektromodalnej skóry. To pomiar wykorzystywany w diagnozie stresu.
  

Czas trwania terapii Biofeedback ustala się stosownie do wieku klienta i istotności problemu. Treningi Biofeedback można podzielić na:

• krótkoterminowe: 10 – 30 spotkań (np. ADHD, deficyty koncentracji uwagi)
  
• długoterminowe: 60 – 80 sesji (np. epilepsja, afazja)
   

Przebieg terapii:

Spotkanie konsultacyjne

Przed rozpoczęciem sesji treningowych terapeuta przeprowadza wstępną rozmowę, na którą należy dostarczyć opinię lub orzeczenie wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną oraz wszelką dokumentację medyczną związaną z aktualnym stanem zdrowia. Niezbędne jest dostarczenie zaświadczeń od lekarza neurologa o braku przeciwwskazań zdrowotnych do uczestnictwa w sesjach EEG-biofeedback oraz opis badania EEG. W czasie pierwszej wizyty uczestnik wraz z opiekunem otrzymują szczegółowe informacje na temat metody, zapoznają się z zasadami prowadzenia treningów oraz ustalają szczegółowy plan kolejnych spotkań. W czasie tej wizyty uczestnik ma możliwość wzięcia udziału w treningu pokazowym. Dobrą praktyką jest również przeprowadzenie kilku pokazowych rund treningowych bezpośrednio z opiekunem uczestnika.

Badanie diagnostyczne:

Drugie spotkanie poświęcone jest w całości na przeprowadzenie szczegółowego wywiadu oraz wykonanie z wykorzystaniem modułu EEG- BIOFEEDBACK  do zapisu i pełnej analizy systemu EEG. Na tej podstawie przygotowany zostanie harmonogram treningów specyficznych odpowiadających na indywidualne potrzeby każdego uczestnika.

Sesje treningowe

Ilość zaproponowanych przez terapeutę spotkań zależna jest od opracowanej diagnozy i deficytów uczestnika.

W każdym indywidualnym spotkaniu kwestią ważną jest systematyczność uczestnictwa, stopień zaangażowania uczestnika oraz współpraca z terapeutą. Sesje treningowe trwają około 45-60 minut i wskazane jest aby odbywały się zawsze w tym samym dniu tygodnia o tej samej porze.

więcej o wybranych falach mózgowych, które trenujemy:

Theta – typowa dla stanu między jawą a snem. Naddatki tej fali wpływają negatywnie na równość pracy umysłowej, np. w procesie uczenia się i powodują zaburzenia w koncentracji. Jeśli u dziecka w wieku szkolnym w stanie czuwania występuje dużo thety, wywołuje to stan obniżonej aktywności umysłowej. Takiemu dziecku trudno będzie się skupić na zadaniach szkolnych, ponieważ jego mózg będzie pracował podobnie jak w stanach senności. W tym przypadku trening polega na hamowaniu (obniżaniu thety).

SMR, czyli  niska Beta – odpowiada za przechowywanie i przypominanie informacji. Jest to najbardziej pożądana fala, gdyż w oparciu o nią przebiegają procesy uczenia się. Cechuje ją stan relaksu przy równoczesnej automatycznej koncentracji. SMR wpływa bardzo korzystnie na utrzymanie stanu równowagi Centralnego Układu Nerwowego. W tym przypadku trening polega na wzmacnianiu tej fali. 

Beta 1, czyli środkowa Beta – odpowiada za aktywność z uwagą na zewnątrz. Jest zależna od woli człowieka i dominuje w czasie rozwiązywania problemów intelektualnych. Beta 1 tp stan idealny do rozwiązywania najtrudniejszych zadań. Mózg pracuje wtedy szybko, łatwo uzyskuje się pomysły na rozwiązywanie problemów, a połączenia neuronalne pracują “pełną parą” Beta 1 dostarcza organizmowi energii do działania. W tym przypadku trening polega na wzmacnianiu tej fali i zwiększa umysłowe zdolności w obszarze uwagi i koncentracji, a także regulowania swoich emocji. 

Beta 2 – to fala bardzo szybka. Jej nadmiar świadczy o stanie zbyt dużego rozbudzenia struktur nerwowych. Ma to miejsce w stanach zdenerwowania, bezsenności, rozdrażnienia, napięcia, lęku, kłopotów i silnych emocji. Nadmierne pobudzenie mózgu odpowiada za impulsywność i nadruchliwość, zachowania kompulsywne ( przymusowe), agresywne i buntownicze. Trening w tym przypadku polega na hamowaniu tej fali.

2. Terapia Metodą Warnkego

Metoda Warnkego stosowana jest przez terapeutów na całym świecie. Jej unikatowość wynika z zaangażowania pacjenta w trening – ćwiczący nie tylko słucha, ale także reaguje na występujące bodźce.

Założeniem Metody Warnkego jest oddziaływanie podczas treningu na zmysły wzroku, słuchu i motorykę ćwiczącego. Unikatowość metody stosowanej przez terapeutów wynika z zaangażowania pacjenta w trening (ćwiczący nie tylko słucha, ale także odpowiednio reaguje na występujące bodźce).

Odpowiedzi uzyskane przez pacjenta w czasie diagnozy porównywane są do norm wiekowych, na podstawie których tworzy się plan treningowy. Zgodnie z założeniami metody Warnkego, trening dostosowywany jest do posiadanych w danym momencie umiejętności pacjenta.

Blisko 15% dzieci w wieku szkolnym ma trudności z uczeniem się, pisaniem oraz czytaniem. Jak wynika z najnowszych badań, coraz częściej problemy szkolne związane są z deficytem w zakresie percepcji oraz czynności ruchowych.

Jedną z najważniejszych przyczyn trudności w rozwoju mowy oraz trudności w nauce czytania i pisania, są zaburzenia przetwarzania słuchowego. 

Metoda Warnkego skierowana jest do dzieci i dorosłych z:

• trudnościami w nauce,
• problemami w nauce czytania i pisania,
• grupy ryzyka dysleksji rozwojowej, osób, u których dysleksję już zdiagnozowano (dysleksja rozwojowa u dzieci, dysleksja dorosłych),
• zaburzeniami przetwarzania słuchowego (APD),
• trudnościami w lateralizacji,
• problemami logopedycznymi (np. problemy z wymową),

Metoda Warnkego jest skuteczna także w terapii osób jąkających się oraz chcących usprawnić:

• umiejętność czytania i pisania
• funkcjonowanie móżgu po jego uszkodzeniu (np. po udarze).

Diagnoza obejmuje 14 kroków diagnostycznych. Pierwszych 8 testów przeprowadza się za pomocą urządzenia Audio4Lab – moduł Brain Audiometr, pozostałe wykonuje się za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych.

Metoda Warnkego pozwala na diagnozę następujących funkcji podstawowych:

• próg kolejności wzrokowej – umiejętność porządkowania dwóch następujących po sobie szybko bodźców wzrokowych. Wydłużony próg kolejności wzrokowej powoduje, że zazwyczaj szybkie skanowanie wzrokowe obrazów – potrzebne przy czytaniu – przebiega o wiele wolniej i staje się zajęciem pracochłonnym. Próg kolejności wzrokowej mierzony jest za pomocą następujących bezpośrednio po sobie błysków. Pacjent proszony jest o wskazanie ich kolejności.

• próg kolejności słuchowej – wielkość określająca rozdzielczość czasową bodźców słuchowych, (odległość między dwoma takimi bodźcami). Zbyt wysoki próg kolejności słuchowej sprawia, że dziecko z trudnością odróżnia od siebie głoski zwarto-wybuchowe (b-d-g-k-p-t), co prowadzi do trudności w zrozumieniu mowy. Próg kolejności słuchowej mierzy się za pomocą następujących bezpośrednio po sobie dźwięków. Osoba wskazuje, który dźwięk pojawił się w słuchawkach jako pierwszy.

• słyszenie kierunkowe – umiejętność lokalizacji źródła dźwięku, pozwala na śledzenie toku lekcji w otoczeniu dźwięków zakłócających, które w standardowym pomieszczeniu klasowym mają natężenie ok. 50–60 dB(A). Słyszenie kierunkowe mierzone jest za pomocą bocznego kliknięcia w słuchawkach. Pacjent proszony jest o wskazanie kierunku, z którego pojawiło się kliknięcie.

• różnicowanie tonów – umiejętność szybkiego spostrzegania różnic wysokości dźwięków pojawiających się jeden po drugim. Zdolność ta jest niezwykle istotna dla różnicowania samogłosek i dekodowania melodii mówienia. Różnicowanie tonów mierzy się za pomocą dwóch różnych tonów pojawiających się w słuchawkach. Należy określić kolejność słyszanego niskiego dźwięku.

• synchroniczne wystukiwanie rytmu – umiejętność przełożenia zmieniających się kliknięć słyszanych raz z lewej, raz z prawej strony na odpowiednie stukanie dłońmi. Zdolność ta świadczy o efektywnej koordynacji półkul mózgowych, która nie działa prawidłowo u osób z dysleksją, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego. Pacjent proszony jest o naciskanie przycisków w rytm kliknięć (stosownie do nich), na zmianę pojawiających się w słuchawkach raz z prawej raz z lewej strony.

• czas reakcji z wyborem – jest to umiejętność szybkiej i trafnej reakcji motorycznej przy wyborze jednej z wielu możliwości. Dzieci dyslektyczne przy wykonywaniu zadań związanych z czasem reakcji z wyborem w przypadku kanału wzrokowo-motorycznego i słuchowo-motorycznego, osiągają znacznie gorsze wyniki. Umiejętność ta decyduje o czasie rozpoznawania fonemów i grafemów. Czas reakcji z wyborem ustala się mierząc czas, jaki upływa od momentu pojawienia się bodźca do wyboru – naciśnięcia przycisku na panelu odpowiedzi. Pacjent musi szybko reagować na niskie dźwięki, które pojawiają się naprzemiennie w słuchawkach.

• rozpoznawanie wzorca częstotliwości i czasu- Rozpoznawanie wzorca częstotliwości i czasu to umiejętności ważne do segmentowania ciągłego potoku mowy przy rozpoznawaniu języka mówionego na poziomie niejęzykowym. Są istotne dla przekładania melodii mowy na informację. Testy mierzą umiejętność zlokalizowania tonu o odmiennej wysokości lub długości spośród trzech dźwięków. Osoba słyszy w słuchawkach ciąg trzech dźwięków: rozpoznaje i określa pozycję dźwięku odmiennego od dwóch pozostałych.

Pozostałe testy wykonywane są za pomocą narzędzi diagnostycznych:

• test koordynacji oko-ręką – DRĄŻEK DO BALANSOWANIA
• czytanie pseudotekstów – KERS E LIG
• zdolność do zapamiętywania krótkotrwałego – CIĄGI SYLAB
• selektywność percepcji – EFI-EKI (WTT)
• spostrzeganie dynamiczne – WSKAŹNIK FIKSACJI
• test obuocznego widzenia (TEST LANGA ORAZ TEST WIDZENIA PRZESTRZENNEGO)
• literowanie wzrokowe.

Zaburzenia przetwarzania słuchowego:

Zaburzenia centralnego przetwarzania słuchowego są to problemy z prawidłowym zrozumieniem informacji słuchowej, mimo braku uszkodzenia słuchu obwodowego.

Zazwyczaj diagnozę zaburzeń przetwarzania słuchowego stawia się dzieciom, u których pojawiły się trudności szkolne. Zazwyczaj u dzieci tych obserwuje się:

• opóźniony rozwój mowy,
• zaburzenia artykulacji,
• trudności w robieniu notatek ze słuchu,
• trudności z rozumieniem mowy zwłaszcza w salach z pogłosem lub w większym gronie osób.

Dziecko może sprawiać wrażenie dyslektycznego ponieważ ma problemy nie tylko z pamięcią słuchową, ale również ze słuchem fonemowym. Dziecko myli głoski, sylaby i wyrazy o podobnym brzmieniu jak również:

• ma problemy ze skupieniem uwagi i słyszeniem w niekorzystnych warunkach (np. w klasie szkolnej), bardzo łatwo dekoncentruje się, gdy w tle pojawi się jakiś dźwięk,
• nie rozumie mowy niewyraźnej, stłumionej,
• ma problem z określeniem lokalizacji dźwięku, co w szkole jest dodatkowym problemem, gdy nauczyciel prowadząc lekcję często przemieszcza się po klasie.

Dziecko z APD może cierpieć z powodu nadwrażliwości słuchowej. Dlatego często zasłania uszy słysząc zbyt głośny lub drażniący je dźwięk.

Opracowano na podstawie:

https://biomed.org.pl/baza-wiedzy/terapia-metoda-warnkego

https://biomed.org.pl/baza-wiedzy/co-to-jest-biofeedback/

https://biomed.org.pl/baza-wiedzy/biofeedback-dzialanie-i-wskazania/

Więcej o falach mózgowych

ORGANIZACJA ZAJĘĆ TERAPII BIOFEEDBACK 

I TERAPII METODĄ WARNKEGO

1. Zajęcia terapii metodą EEG Biofeedback odbywają się na terenie Szkoły Podstawowej im H. Sienkiewicza w Jaczowie – budynek B w Jerzmanow w sali wyciszeń.

2. Zajęcia terapii Metodą Warnkego odbywają się na terenie budynku w Jaczowie lub na terenie budynku w Jerzmanowej, w zależności od ustaleń terapeuty z rodzicem/opiekunem prawnym. 

3. Do treningów kwalifikowani są w pierwszej kolejności  uczniowie posiadający  orzeczenia lub opinie z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych,  uczniowie, u których rozpoznano:  słabą pamięć, słabe spostrzeganie, trudności w koncentracji uwagi,  specyficzne trudności w pisaniu i czytaniu (dysleksja, dysgrafia),  trudności w uczeniu się matematyki (dyskalkulia), słabą komunikację i zaburzenia relacji społecznych dziecka z otoczeniem, małą odporność na stres, tremę w sytuacjach szkolnych. 

4. Decyzję o zakwalifikowaniu ucznia do terapii podejmuje  zespół specjalistów  we współpracy z wychowawcą po analizie dokumentacji złożonej przez rodziców oraz dokumentacji z Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej. 

5. Liczba uczniów jest ograniczona, w semestrze wynosi 6 osób.

6. Rodzice/opiekunowie prawni wyrażają zgodę/brak zgody na udział w zajęciach a zgody rodziców/prawnych opiekunów są przechowywane w dokumentacji pedagoga szkolnego. 

7. Rodzice zobowiązani są do rozmowy z terapeutą i przekazania mu informacji o stanie zdrowia dziecka (zwracając szczególną uwagę na to, by podać terapeucie informacje o tym, jakie aktualnie dziecko przyjmuje leki) oraz o podejmowanych innych formach terapii. W uzasadnionych przypadkach terapeuta może prosić o dostarczenie zaświadczenie od lekarza neurologa stwierdzające brak przeciwwskazań do terapii.

8. Korzystanie z treningów Biofeedback i treningów Metodą Warnkego w naszej szkole jest bezpłatne. 

9. W razie potrzeby są tworzone listy uczniów oczekujących na udział w zajęciach. 

10. Zajęcia mają charakter indywidualny. 

11.  W pracowni terapeutycznej uczeń może przebywać tylko w obecności terapeuty.

12. Uczeń nie może samodzielnie korzystać ze sprzętu komputerowego i elektronicznego znajdującego się w pracowni. 

13.  Zakres i czas trwania oddziaływań terapeutycznych dostosowywany jest do aktualnych potrzeb i możliwości dziecka, a o ich doborze decyduje terapeuta, biorąc pod uwagę zalecenia zawarte w orzeczeniu lub opinii z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. 

14. Terapia Biofeedback i terapia Metodą Warnkego jest nieobowiązkowa, dlatego w każdej chwili obie strony (prawny opiekun lub terapeuta) podając uzasadnienie mogą przerwać terapię.